Tricodina

Trichodina 

Trichodina is één van de meest voorkomende parasieten op onze koi. Het klinkt een beetje raar, maar het is tegelijkertijd ook één van de mooiste. Als u nog niet in vliegende schotels geloofde, dan zult u dit zeker wél doen als u Trichodina eenmaal onder de microscoop hebt zien “zweven”. Mooi maar gevaarlijk, de microvariant van de “femme fatale”.
 
Trichodina is de naam die we in de volksmond gebruiken voor een verzameling van meerdere soorten vallend onder de familie Trichodinidae. Deze soorten zijn Trichodina, Trichodinella, Paratrichodina,Vauchomia en Tripartiella. Vervolgens zijn deze soorten weer verder te verdelen in ondersoorten. Het onderscheid tussen deze soorten en ondersoorten is moeilijk te maken en ook niet echt van belang omdat algemene, uiterlijke kenmerken en behandeling hetzelfde zijn. Trichodinella is, naar eigen ervaring, wat kleiner en hardnekkiger dan Trichodina.

Trichodina is een protozo. Een protozo is een ééncellig, dierlijk organisme dat kan worden onderverdeeld in een drietal categorieën; Celiaten, Flagellaten enSporoza. 
Trichodina valt onder de groep Celiaten. Een Celiaat of wimpeldiertje is een ovaalvormige (boonvormige) protozo met rondom trilhaartjes voor de voortbeweging. De voortplanting geschiedt door celdeling. Onder voor de parasiet optimale omstandigheden kan dit heel snel gaan.

Trichodina parasiteert op de huid en kieuwen van de koi. Overigens kunnen ook vele andere vissoorten waaronder zoutwatervissen slachtoffer worden van deze parasiet. Door snel rond te draaien boort de parasiet zich in de kieuwlamellen, door de slijmlaag en zelfs door de huid van de vis heen. Dit is mogelijk doordat het protozo aan de platte kant over een soort mesjes beschikt waardoor de gehele parasiet als het ware verandert in een levende boorkop. Onderweg voedt de parasiet zich met losgeschraapte cellen.

In dit proces ontstaan minuscule wondjes en is de slijmhuid plaatselijk doorbroken. Dit biedt andere parasieten, zoals schadelijke bacteriën, soms de kans om hun slag te slaan. Als dit gebeurt, spreken we van een secundaire of zelfs tertiaire infectie. De slijmhuid is immers de beschermlaag, die indringers van buitenaf nu juist op een afstand moet houden. In de slijmhuid bevinden zich afweerstoffen waaraan het zijn antimicrobiële eigenschappen dankt. Een vis met voldoende weerstand beschikt dus over een uitstekend afweermechanisme tegen “indringers” van buitenaf en is meestal in staat om de altijd wel in geringe aantallen aanwezige parasieten binnen de perken te houden. Over een enkele parasiet, op een vis die verder blaakt van gezondheid, maak ik me dan ook totaal geen zorgen.

Op het moment dat de weerstand van de vis op een laag pitje staat tengevolge van bijvoorbeeld een slechte waterkwaliteit of voortdurende stress, bestaat de mogelijkheid dat Trichodina de strijd in haar voordeel gaat beslechten. Trichodina staat bekend als een typische “vuilwaterparasiet”. De door slechte waterkwaliteit of langdurige stress verzwakte vis kan onvoldoende weerstand bieden en de parasiet begint zich explosief te vermenigvuldigen. Op dat moment kun je de symptomen gaan waarnemen die bij een serieuze besmetting aan het licht komen.

De symptomen die gepaard gaan met een ernstige Trichodina besmetting zijn huidtroebeling door overmatige slijmproductie (verdedigingsmechanisme van de vis), huidschade, kieuwschade en schuren/flitsen. Overigens kan een diagnose alleen worden gesteld door microscopisch onderzoek. De genoemde symptomen zijn vrij algemeen en komen dus ook voor bij andere aandoeningen of andere parasieten. Met name de huidtroebeling komen we ook tegen bij protozoën alsCostia en Chilodonella.

De grootte van Trichodina ligt op ongeveer 50 micron (één micron is éénduizendste millimeter). Dit is beduidend groter dan bijvoorbeeld de protozo Costia van ongeveer 15 micron. Diagnose vindt plaats door een afstrijkje van de slijmhuid te maken. Trichodina is bij een vergroting van 100 tot 200x gemakkelijk te herkennen. Bij 100x vergroting kun je al onmiskenbaar de diagnose Trichodina stellen, bij 200x vergroting zie je meer details en bij 400x vergroting zijn de trilharenen “mesjes” goed waar te nemen. Een dode vis wordt snel verlaten, hiervan een afstijkje maken heeft dus niet zoveel zin. Vanaf de onder- of bovenkant gezien vormt de parasiet een perfecte cirkel die niet vervormt (vormvast) tijdens de voortbeweging. Vanuit dit gezichtspunt lijkt het nog het meest op de scheerkop van een elektrisch scheerapparaat. Vanaf de zijkant lijkt Trichodina nog het meest op een vliegende schotel.

Wanneer je de parasiet onder de microscoop bekijkt en er een druppeltje water onder het afdekglaasje is bijgesloten, dan zijn de bewegende exemplaren schitterend waar te nemen. Enkelen zullen in de “boormodus” staan en snel om de as draaien. Anderen kun je prachtig zien “opstijgen” en “landen”, waarschijnlijk op zoek naar een geschikte locatie.

Een enkele Trichodina geeft geen aanleiding tot behandeling, tenzij de vis er merkbaar onder leidt. Zoals al gezegd komt deze parasiet heel regelmatig voor. Uiteraard is het wel verstandig om extra alert te zijn als u (enkele) Trichodina of een andere parasiet onder de microscoop aantreft.

Het beste kan een uitbraak natuurlijk worden voorkomen. Slechte waterkwaliteit en stress zijn vaak verantwoordelijk voor een uitbraak van dit protozo. Overpopulatie kan voor een snelle verspreiding zorgen. Door de waterkwaliteit optimaal te houden, stress en overpopulatie te voorkomen én door nieuwe vissen eerst in quarantaine te zetten, zullen uw vissen gemakkelijk weerstand kunnen bieden aan een enkele Trichodina. Dit laatste geldt trouwens ook voor de meeste andere pathogenen (ziekteverwekkers).

Net als bij vele protozoa kan ook Trichodina slechts kort zonder gastheer. Dit biedt de mogelijkheid om de vissen te behandelen in een behandelbak, zodat uw vijvermilieu gespaard wordt. Het visvrij houden van de vijver gedurende de behandeling leidt er immers toe dat een vrijzwemmende Trichodina binnen enkele uren het loodje legt. Mocht u er niet onderuit kunnen om in de vijver te behandelen, sluit dan tenminste uw filter kort en zet eventuele UVC lampen en Ozon uit. Belucht de behandelbak goed. Doorgaans is één behandeling voldoende omdat de parasiet geen eitjes legt of cystes vormt die mogelijk bestand zijn tegen het bestrijdingsmiddel. Bij Trichodinella is soms een tweede of een iets zwaardere behandeling nodig. Uiteraard is het pas verstandig om te behandelen als een uitbraak daadwerkelijk tot problemen leidt of hoogstwaarschijnlijk gaat leiden (bij grote aantallen Trichodina). Naast de behandeling probeert u uiteraard de primaire oorzaak (meestal slechte waterkwaliteit) vast te stellen en het probleem op te lossen. De beste “medicijn” is nog altijd het scheppen van optimale leefomstandigheden voor uw koi. Een vis gehouden onder goede omstandigheden heeft doorgaans een hoge weerstand en zal zelf af kunnen rekenen met een enkele overgebleven parasiet.